System dozoru elektronicznego (w skrócie: SDE) to coraz popularniejsza forma obywania kary pozbawienia wolności, ale nie tylko. System ten umożliwia również kontrolowanie miejsca pobytu skazanego (dozór mobilny), a także przestrzegania przez skazanego orzeczonego przez sąd zakazu zbliżania się (dozór zbliżeniowy). W niniejszym wpisie skupię się wyłącznie na pierwszej formie dozoru, nazywanej dozorem stacjonarnym.
Odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego to wyjątkowo interesująca alternatywa dla osadzenia w zakładzie karnym. SDE pozwala bowiem na odbywanie kary pozbawienia wolności bez jej faktycznego pozbawienia. Skazanemu zakłada się specjalną opaskę, a w miejscu zamieszkania instaluje się urządzenia monitorujące. Dzięki temu wiadomo czy skazany przestrzega zasad określonych przez sąd. W postanowieniu sąd ustala w jakich godzinach i dniach skazany ma pozostawać pod wskazanym adresem. W pozostałym zakresie skazany może w miarę normalnie funkcjonować, tj. chodzić do pracy czy robić zakupy.
Kto może się ubiegać o odbycie kary pozbawienia wolności w SDE?
Regulacje dotyczące SDE znajdują się w kodeksie karnym wykonawczym. Art. 43la § 1 k.k.w. precyzuje przesłanki, które muszą być spełnione łącznie:
– orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 1 roku i 6 miesięcy (tzw. tarcza antykryzysowa rozszerzyła ten okres, wcześniej była to kara 1 roku pozbawienia wolności),
– sprawca nie został skazany za przestępstwo w warunkach tzw. multirecydywy (art. 64 § 2 k.k.),
– jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary,
– skazany posiada określone miejsce stałego pobytu,
– osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę (warto podkreślić, że możliwe jest zastosowanie SDE w przypadku braku zgody, jeżeli wykonanie kary w SDE „w sposób oczywisty nie wiąże się z nadmiernymi trudnościami dla osoby, która tej zgody nie wyraziła, i narusza jej prywatność jedynie w nieznacznym stopniu”),
– spełnione zostały warunki techniczne, umożliwiające montaż urządzeń dozorujących w lokalu skazanego.
Procedura złożenia wniosku
W przypadku spełnienia powyższych warunków konieczne jest złożenie przez skazanego lub jego obrońcę wniosku do sądu penitencjarnego. W uzasadnieniu należy przytoczyć wszystkie okoliczności, które uzasadniają wyrażenie zgody na odbycie kary w formie systemu dozoru elektronicznego. Można powołać się zarówno na sytuację rodzinną, jak i zawodową. Skoro Ustawodawca rozszerzył możliwość stosowania SDE, to można domniemywać, iż jego intencją jest popularyzacja tej formy odbywania kary pozbawienia wolności. Można zatem oczekiwać, że sądy będą również częściej korzystać z tego narzędzia.
Zgodnie z art. 43ld § 4 k.k.w sąd penitencjarny powinien wydać postanowienie w ciągu 30 dni od dnia wpływu wniosku. W przypadku nieuwzględnienia tego wniosku, skazanemu przysługuje zażalenie, które sąd odwoławczy powinien z kolei rozpoznać w terminie 7 dni od wpływu zażalenia wraz z aktami.
Należy również pamiętać, iż możliwe jest złożenie wniosku o wykonanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego zarówno przed jej wykonaniem, jak również po rozpoczęciu jej wykonywania.
Zauważyć zatem należy, iż system dozoru elektronicznego musi się wiązać z pewnymi rygorami dla skazanego (np. noszenie nadajnika, odbieranie połączeń przychodzących do rejestratora stacjonarnego czy umożliwienie kuratorowi zawodowemu wejścia do mieszkania). Z drugiej strony izolacja w zakładzie karnym jest znacznie bardziej dolegliwa i wywołuje zdecydowanie dalej idące skutki zarówno dla skazanego, jak i jego rodziny. Jednak z uwagi na brak izolacji skazanego, ta forma wykonywania kary pozbawienia wolności przeznaczona jest wyłącznie dla skazanych, którzy nie są zdemoralizowani ani niebezpieczni.
